Otizmli çocuğun kendini en rahat hissettiği ortam evidir ve onu en iyi tanıyan kişiler ailesindeki bireylerdir. Otizmli çocuğunuzun kendini rahat hissettiği ev ortamı aynı zamanda eğitim ortamı olma özelliğini de taşımalıdır.

Ev ortamındaki etkinlikler hem çocuğunuz hem de siz aile bireyleri için zevk verici olmalıdır. Çocuğunuzla birlikte yapmayı planladığınız etkinlikler, çocuğunuzun ihtiyaçlarına, nelerden hoşlandığına ve hangi etkinliklere katılabileceğine bağlı olarak varsa çocuğunuzun eğitimcisiyle birlikte karar verilmelidir.

Evde yapılabilecek her etkinlik çocuğunuzun çevresiyle ilgili daha fazla bilgi edinebilmesini sağlayacak nitelikte olmalıdır. Örneğin, lambaların düğmesine basarken, masayı hazırlarken ya da yatağını düzeltirken yapılan işi çocuğunuzun düzeyine uygun ve anlayabileceği şekilde açıklamak etkili olacaktır. Başlangıçta çocuğunuzun ona verilen sorumluluğu tam anlamıyla yerine getirmesini beklememelisiniz. Sabırla ve destekle çocuğunuzun başarılı olabilmesine yardımcı olabileceğinizi unutmamalısınız.

Otizm çocuğa beceri eğitimi verilirken en önemli noktalardan birisi çocuğun çok iyi gözlemlenmesi, ilgi ve beğenilerinin, hoşlandığı ya da huzursuz olduğu ortamların tespit edilmesidir. Bu özellikler eğitim sırasında bize önemli katkılar sağlayacaktır. Örneğin müzikten hoşlanan ancak kendisine dokunulmasına izin vermeyen bir çocuğa yaklaşmak, ona dokunmayı öğretmek onun kendisini rahat hissettiği müzikli bir ortamda daha kolay olacaktır.

Çocuğa beceri kazandırma aşamasında onun hoşlandığı etkinliklere katılmaya, onun dünyasına girmeye ve daha sonra bu etkinlikleri işlevsel hale dönüştürmeye çalışmalısınız. Örneğin çocuğunuzla birlikte su ile oynamaya başlayıp daha sonra ellerini, yüzünü, ayaklarını yıkama yada bulaşıkları durulama gibi işlevsel etkinlikleri öğretebilirsiniz.

Unutmamalıdır ki otizm çocuğun eğitiminde en önemli hedefimiz karşılıklı etkileşim ve hoş bir şey olduğunu ona hissettirmemizdir. Bu nedenle eğitimin her aşamasında sevgi ve sıcaklık son derece önemlidir. Onunla geçirdiğiniz zaman içerisinde ikinizde birlikte olmaktan hoşlanıyorsanız ilişkiniz ve sağladığınız eğitim öğretim daha başarılı olacaktır.

Otizmli çocuğunuzun daha iyi ve kolay öğrenmesi için pahalı oyuncak ve malzemelerin kullanılması gerekli değildir. Evinizdeki birçok malzeme de aynı zamanda iyi birer öğretim malzemesi olarak kullanılabilir. Örneğin;

• Bardak: Ne işe yaradığını yanı sıra;şeffaf, ince, sert ve cam gibi bazı kavramların öğretiminde kullanabilirsiniz.
• Minder: Dikdörtgen yada kare, renk, yumuşak, sert gibi kavramların öğretiminde kullanabilirsiniz.
• Portakal: Meyve oluşu ve yenme özelliğinin yanı sıra renk, büyük, küçük, pürüzlü, kaygan gibi bazı kavramların öğretiminde kullanabilirsiniz.

Evde birlikte yaptığınız etkinlikler sayesinde çocuğunuz zamanla tek başına hareket edebilir hale gelebilecek, istek ve gereksinimlerini kendisi karşılayabilecektir. Böylece çocuğunuzun size olan bağımlılığı azaldıkça, kendisine olan güveni artacak, çevresini daha çok algılamaya ve hissetmeye başlayacaktır. Çocuğunuzun başarılarının övülmesi bir sonraki adımın daha istekle yapılmasını sağlayacaktır. Ancak övgülerinizi gerçek durumlar için kullanmanız çok önemlidir. Bu durum çocuğunuzun kendisinden beklenilenleri doğru olarak yaptığını anlayabilmesine de yardımcı olacaktır.

OTİZMLİ ÇOCUĞUNUZDA OYUNCAK SEÇİMİ

Otizmli çocuklarda görülen kendi kendini güdüleme davranışı yerine oyuncaklarla oyun oynamanın öğretilmesi hedeflerinizden birisi olmalıdır. Bunun için, toplumda kabul görmeyen kendi kendini güdüleme davranışının azaltılmasında uygun olan oyuncaklar seçmeniz gerekmektedir.

Çocuğun ihtiyacı olan duyusal motivasyonların saptanabilmesi için onun ne tipte kendi kendini güdüleme davranışı içine girdiğini gözlemleyip notlar alarak gereksinimlerine uygun oyuncakları belirleyin.

GÖRSEL UYARIM

Otizmli çocuk, ışıklara bakar, dönen objelere gözleri takılır,ellerini inceler, parmaklarını gözlerinin önüne getirip oynatır. Görsel uyarım ihtiyacını azaltabilmek için el feneri, dönen lambalar, tekerlek, kum saati, manyetik toplar, ışık çubukları, ışık tabancası, yazı tahtaları, dürbün ve kuruyabilen oyuncaklar vs. Gibi oyuncakların alınması uygundur.

İşitsel uyarıların değiştirilmesi için ses çıkaran oyuncaklar seçin. Örneğin, düdük, zil, konuşan oyuncaklar, radyo, oyuncak piyano, müzik kutuları, itelendiğinde veya çekildiğinde ses çıkaran oyuncaklar, saç kurutma makineleri vb. kullanılabilir.

DOKUNSAL UYARIM

Çocuk kendi vücudunu okşar, kendini çimdikler, parmağını ağzına sokar ve ellerine ipleri dolar. Bu tür çocuklar için ise iple hareket eden kuklalar, balık oltaları, mızıka, flüt gibi nefesli müzik aletleri kullanılabilir.

VÜCÜDÜN UYARILMASI

Çocuk vücudunu garip şekillere sokar, çeşitli pozlar verir,ayak parmakları üzerinde yürür, kafasını yana eğerek dolaşır. Vücut şeklinden uyarılmasının değiştirilmesi için hareket veya pozisyonu değişken oyuncaklar seçin. Örneğin oyuncak at, üzerinde zıplayabileceği büyük terapi topları, içinde ve üzerinde dönülebilecek silindirik araçlar, vagonlar, döner büro koltuğu, hamak, salıncak, trombolin vb. Kullanılabilir.

Bu oyuncaklardan  birçoğunu çocuk görür görmez hoşlanacak ve en çok tercih edeceği oyuncağı haline gelecektir. Sürekli aynı oyuncakla oynamak

HAMBURGER OYUNU

Battaniye veya mat içinde çocuğu yatırın, döndürerek rulo yapın, ve siz üzerine baharat koyarmış gibi yapıp, hamburgerin üstünü ovalayın. Her baharat çeşidine farklı bir dokundum yaparsanız, uyarıyı daha ismi söylendiğinde tanır ve hazırlıklı olur veya öğrendikten sonra siz ona sorup, bulmasını sağlayabilirsiniz. Mat veya battaniye kalın gelecek olursa alıştığı bir örtü ile de deneyebilirsiniz.

YERDE YÜZME OYUNU

Yere üst üste birkaç mat sererek bir Yüzme havuzu oluşturun. Çocuğunuz havuza atlayarak, karnının üstünde sürünerek öbür uca dek Yüzmeli, çıktığında çıplak ayak ve elleri Havlu ile kurulanmalı. Değişik yüzme stilleri de bu aktiviteye ilave edilebilir. (mat yerine halı veya battaniye de koyabilirsiniz. ) yüzmeye gitse debu aktiviteden alacağı çok farklı uyaranlar var.

HALIDA EMEKLEME OYUNU

Emekleme, yuvarlanma, komanda sürünmesi, kalçalarına üzerinde ilerleme gibi aktiviteler bir rampa üzerinde veya mat-yastık benzeri materyallerle oluşturulan bir tepe üzerinde “lideri takip et” tarzında bir dramatizasyonla uygulanabilir. Ayrıca fok, yılan veya yerde yuvarlanan bir köpek olabilir.

HALIDA SÜRÜKLEME OYUNU

Yere alçaklı-yüksekli matlar, halılarla bir alan oluşturun. Çocuk sırt üstü veya yüzükoyun pozisyonda biri tarafından sürüklensin. Farklı yönlerde deneyin. Bir mat üzerinde inip-çıkma şeklindeki bu oyunu, kontrollü olarak arkadaşları ile birlikte birbirlerini çekmesi sağlanabilir. Hem çeken hem çekilen çocuk için faydalı bir aktivitedir.

EL ARABASI OYUNU

Çocuğunuz elleri üzerinde yürürken siz veya daha güçlü bir çocuk tarafından bacaklarından tutulur (bir ip veya yol üzerinde de olabilir) ileriye gitmesi sağlanır. Oyunun varyasyonları arttırılabilir. Rampalar, merdivenlerde uygulanabilir. Bunu çok dikkatlice zorlanmadan uygulayalım.

RESİM TAHTASI

Tahta üzerinde her iki elle Çizim yapma veya her iki elle aynı/farklı hareketlerle temizleme işlevleri yapılabilir. Traş köpüğü veya yoğun bir kremle aynada yada farklı bir yüzeyde aynı aktivite uygulanabilir. Ağzına götürme riski nedeniyle krem şanti de uygulanabilir.

DUVAR OYUNU

Her iki elle çocuğun duvarı itmesi ve itebileceği ağırlıkta bir nesneyi yer değiştirmesi sağlanabilir. Arkasından destek oluşturabilirsiniz. Omuzların ve kolların eşit itmelerine dikkat ediniz.

DAĞA TIRMANMA

Bir çeşit dağ süsü verilmiş tepeye karnının üzerinde sürünerek, sadece elleriyle kendisini itmesini sağlayın. Tepeye tırmanıştan sonra yuvarlanma veya kayma ödül olarak verilebilir.

Özel Eğitim Öğretmeni

Seçil ÇADIRCI